Sáng 10/5, tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh trình bày Báo cáo tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo.

Ông khẳng định, dự thảo luật đang được trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 9 lần này không chỉ là bước hoàn thiện thể chế mà còn là lời cảnh báo mạnh mẽ tới những KOL, người nổi tiếng, người có ảnh hưởng đang lợi dụng mạng xã hội để chuyển tải nội dung quảng cáo sai sự thật, không kiểm chứng và trốn tránh trách nhiệm.

“Lần đầu tiên, một đạo luật chính thức gọi tên và xác lập trách nhiệm pháp lý đối với 'người chuyển tải sản phẩm quảng cáo là người có ảnh hưởng'. Điều này mở ra giai đoạn mới của quản lý nhà nước trong hoạt động quảng cáo, đặc biệt là trên không gian mạng đang đầy biến động và dễ bị lợi dụng", ông Vinh cho biết.

Theo ông, trong nhiều năm qua, môi trường mạng xã hội đã trở thành mảnh đất màu mỡ cho các hoạt động quảng cáo trá hình núp bóng trải nghiệm cá nhân, đánh vào lòng tin người tiêu dùng qua hình ảnh các KOL, người nổi tiếng. Từ mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, thuốc hỗ trợ cho đến các mô hình đầu tư tài chính đa cấp, sàn ảo, ứng dụng lừa đảo đều từng được tiếp tay bởi những lời quảng bá hấp dẫn nhưng thiếu cơ sở của người nổi tiếng.

Vì vậy, Dự thảo Luật Quảng cáo sửa đổi không chỉ thừa nhận vai trò ngày càng lớn của mạng xã hội mà còn trực tiếp siết chặt trách nhiệm người có ảnh hưởng. Người chuyển tải nội dung quảng cáo sẽ bị buộc phải xác minh độ tin cậy của đối tác, kiểm tra thông tin sản phẩm trước khi đồng ý quảng bá.

Họ cũng phải công khai thông báo với người tiêu dùng rằng họ đang thực hiện hành vi quảng cáo; nếu chưa sử dụng hoặc chưa hiểu rõ sản phẩm thì không được phép giới thiệu.

Việc xác lập trách nhiệm pháp lý này nhằm chấm dứt tình trạng "trắng pháp luật" mà lâu nay các KOL dựa vào để phủi bỏ trách nhiệm về hậu quả xã hội sau quảng cáo sai lệch. Khi luật được ban hành và thực thi, các hành vi né tránh nghĩa vụ thuế, lợi dụng uy tín cá nhân để quảng cáo sản phẩm vi phạm đều có thể bị xử lý hành chính, dân sự hoặc hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng.

Phải bồi thường thiệt hại khi quảng cáo sai

Thảo luận tại hội trường sáng 10/5, đại biểu Trần Khánh Thu (Thái Bình) đề nghị quy định người nổi tiếng phải chịu trách nhiệm liên đới, bồi thường cho khách hàng nếu quảng cáo sai sự thật.

“Vụ sữa giả, thực phẩm chức năng giả vừa qua thể hiện sự lỏng lẻo trong quản lý quảng cáo và chất lượng sản phẩm. Các công ty này đều có giấy tờ kiểm định, kiểm nghiệm, công bố sản phẩm nhưng qua điều tra, kiểm định của cơ quan công an, sản phẩm này lại bị xác định là hàng giả. Trong khi đó, người quảng cáo là ca sĩ, nghệ sĩ, diễn viên không thể tự kiểm tra tài liệu liên quan đến sản phẩm, hàng hóa”, bà Thu nêu ý kiến.

Vì thế theo đại biểu này, việc yêu cầu người nổi tiếng thông báo trước cho người tiếp nhận quảng cáo về việc mình thực hiện hoạt động quảng cáo cũng khó khả thi. "Phải chăng là viết lên Facebook, đăng lên Tiktok, YouTube nói tôi chuẩn bị quảng cáo cho nhãn hàng này, sản phẩm kia?", bà Thu đặt vấn đề.

Để đảm bảo tính khả thi, đại biểu đề nghị bổ sung cơ chế xử lý trách nhiệm liên đới và bồi thường với người nổi tiếng khi quảng cáo sai sự thật. Ngược lại, nếu họ đã thực hiện đầy đủ việc thẩm định dựa trên giấy tờ, hồ sơ pháp lý do doanh nghiệp cung cấp thì sẽ không bị xem là cố tình quảng cáo gian dối, mà chủ doanh nghiệp/sản xuất phải chịu trách nhiệm chính.

Bà Trần Khánh Thu nêu dẫn chứng, tại Mỹ, Ủy ban Thương mại Liên bang yêu cầu người nổi tiếng phải tiết lộ mối quan hệ tài chính với thương hiệu khi quảng cáo sản phẩm. Quảng cáo phải trung thực, không gây hiểu lầm về hiệu quả hoặc tính năng của sản phẩm.

Hàn Quốc cấm các hoạt động quảng cáo trá hình trên mạng xã hội, nếu vi phạm có thể bị phạt tối đa 500 triệu won (khoảng 8,7 tỷ đồng). Nước này cũng cấm nghệ sĩ làm gương mặt đại diện cho các hãng rượu để hạn chế ảnh hưởng tiêu cực đến giới trẻ.

Đại biểu Trần Khánh Thu chỉ rõ, quy định của các nước rất nghiêm ngặt nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và đảm bảo tính trung thực trong hoạt động quảng cáo. Người nổi tiếng phải tuân thủ khi tham gia quảng cáo để tránh các hậu quả pháp lý và ảnh hưởng đến uy tín cá nhân.

Đại biểu Trịnh Xuân An (Đồng Nai) cho rằng, chế định pháp lý về quảng cáo hiện nay chưa có biện pháp xử lý rõ ràng với "người có ảnh hưởng". Bên cạnh người có trình độ, chuyên môn, người có ảnh hưởng còn là nhân vật trên mạng xã hội luôn tìm cách gây sự chú ý, có cả người mẫu, ca sĩ, diễn viên, người tạo scandal để nổi tiếng.

"Cần siết hoạt động quảng cáo của nhóm này. Người nào khả năng chuyên môn liên quan mới quảng cáo được. Hoa hậu, diễn viên được mời quảng cáo vì hình ảnh đẹp, có nhiều người theo dõi, nhưng họ sẽ không có kiến thức về sản phẩm", ông An nói.

Đại biểu Huỳnh Thị Phúc (Bà Rịa - Vũng Tàu) nêu thực trạng quảng cáo thực phẩm chức năng sai sự thật; mặt hàng tiêu dùng từ xa xỉ đến thiết yếu bị thổi phồng công dụng, gây thiệt hại lớn cho người tiêu dùng.

Vì vậy, bà đồng tình tăng nặng mức xử phạt với người nổi tiếng khi quảng cáo sai sự thật. Chính phủ cũng cần sớm sửa đổi nghị định xử phạt trong lĩnh vực quảng cáo, nâng cao mức phạt để đảm bảo tính răn đe, trong đó bổ sung quy định đạo đức, trách nhiệm nghề nghiệp, pháp lý của người nổi tiếng.

"Trước vấn nạn quảng cáo sai sự thật của người nổi tiếng thời gian qua, cơ quan chức năng cần nghiên cứu cơ chế quản lý nghiêm với người nổi tiếng, người có ảnh hưởng", bà Phúc nói.